Andrzej Szewczyk

Bez tytułu, bez daty
(30,7 x 17,7 x 8,5 cm), ścinki kredek na dębie
i na kartonie, enkaustyka, ultramaryna.Andrzej Szewczyk – to jedna z najciekawszych osobowości powojennej sztuki polskiej: legendarny artysta, malarz, obdarzony niezwykłą wyobraźnią poetycką, miłośnik sztuk, wytrawny narrator, przyjaciel artystów, nauczyciel, mistrz i mentor, duchowy przywódca cieszyńskiej nieformalnej grupy artystycznej w latach 1991-2001, zaangażowany w polskie i międzynarodowe życie sztuki. W swojej twórczości i wnikliwej refleksji o sztuce docierał do granic form i środków wyrazu artystycznego, kwestionował indywidualizm ekspresji. Przywołując W. Blake’a, który dzielił artystów na dobrych i złych – mawiał: „Pierwsi to ci, którzy kopiują. Drudzy to ci, którzy udają, że kopiują. Jakże to mi bliskie, to proste zaprzeczenie uzurpacji twórczości. Nie ma w ogóle twórczości, jest zawsze druga ręka.” Wyrazem tego dążenia były tworzone przezeń od lat 70. do 2000. malowidła z użyciem wałków malarskich malarzy pokojowych, czy Malowidła z Chłopów – wiernie odzwierciedlające w skali 1:1 ściany chałup rybackich ze wsi Chłopy (Galeria Foksal 1978). Eksperymenty Szewczyka ze strukturą obrazu malarskiego, dalekie od jakiegokolwiek efektu „preparowania malarstwa”, należą do najciekawszych i najbardziej radykalnych tego typu realizacji w sztuce polskiej. Wielką rolę odgrywało w sztuce Szewczyka pismo, pisanie obrazów bliskie tradycji „ikonopisania” i medytacji: prace na papierze, stronice, zwoje, manuskrypty, książki, obrazy – tablice, obrazy – obiekty. Artysta notuje w 1985 roku: „Karta papieru zapisana przeze mnie tuszem lub atramentem zaprowadziła mnie do Księgi, która stała się dla mnie Ziemią Obiecaną.” Z początkiem lat 80. powstają szczególnie charakterystyczne dla Szewczyka, prace ze strużyn kredek, później łupin pistacji, oraz drewniane obiekty przestrzenne „zapisywane” lanym ołowiem – Pomniki listów F. Kafki do F. Bauer, Bazyliki, Biblioteki, sytuowane na zasypanej solą podłodze (postumentach z soli). Prace zakorzenione w tradycji kulturowej, bogate nie tylko w symboliczne odniesienia, ale zwłaszcza w sensualne znaczenia użytych materiałów (dąb, ołów, wosk, sól). Wieloznaczność tych prac zbliża je do założonego przez artystę ideału dzieła sztuki nie jako artystycznej kreacji lecz „lustra, w którym odbija się świat”, a jego wiara w sztukę jako praktykę z pogranicza metafizyki i erotyki charakteryzuje postawę „erudyty wrażliwości” jak nazwali Szewczyka krytycy (określenie Jaromira Jedlińskiego). Głęboką erudycję artysty ujawniają także bogate literackie odniesienia i fascynacje, odniesienia do biografii artystów i poetów, tytuły, podziękowania, dedykacje (np. „Abelard i Heloiza”, Tristan i Izolda”, „Pijaństwu Malcolma Lowry’ego” albo te bardziej prywatne: „22 piosenki na zdrowie Danusi”, „18 świeczników dla Barnaby”, „Ogrzejcie się przy ciepłym kominku” czy „Pozdrawiam zawsze”).

Rysunek z serii "Smak pierwszej herbaty"
(40,6 x 20,7 cm), rysunek na papierze
krew zwierzęca, tusz, 1985 r.Andrzej Szewczyk urodził się w Katowicach 16 marca 1950 roku, zmarł 29 września 2001 roku w Cieszynie. Mieszkał w Kaczycach Górnych. Przez wiele lat był związany ze środowiskiem cieszyńskim, jako student, później wykładowca akademicki w ówczesnej Filii Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie, także nauczyciel w szkole średniej (Liceum A. Osuchowskiego), wreszcie artysta i uczestnik lokalnego życia kulturalnego. W latach 90. związany z autorską Galerią Miejsce (jedną z ważniejszych wówczas galerii sztuki współczesnej na południu Polski). Tu miał stałe miejsca gdzie spotykał się z przyjaciółmi, uczniami, kolegami, artystami. Tu wystawiał. Tu zapraszał innych twórców. Doceniał atmosferę tego miasta jako miejsca sprzyjającego rozwijaniu swojej twórczej pasji. Dorobek artystyczny Andrzeja Szewczyka wymieniany jest jako jeden z najważniejszych elementów współczesnego dziedzictwa kulturowego. Jego praca artystyczna uznana jest nie tylko w kraju ale również poza jego granicami. O wartości tej sztuki świadczą chociażby miejsca jej ekspozycji w kraju i za granicą: warszawskie galerie – Foksal (od 1978 kilkanaście wystaw), Muzeum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Muzeum Sztuki w Łodzi (wystawa retrospektywna 1988), krakowskie Krzysztofory (1989), Starmach Gallery, Biblioteka Raczyńskiego w Poznaniu, Galeria Arsenał w Białymstoku, paryskie Muzeum Sztuki Współczesnej w Centrum im. Georga Pompidou od wielu lat promujące najciekawsze postawy świata współczesnej kreacji artystycznej, Air Gallery w Londynie (1981), Richard Demarco Gallery w Edynburgu (1985), Third Eye Centre w Glasgow („Polscy Realiści”, 1988), Kunstpalast w Düsseldorfie, Galeria Altair w Torino (wystawa ind. 1989), Van Reekum Museum w Apeldoorn, udział w XI i XII Biennale Młodych Artystów w Paryżu (1980, 81), w XVI Biennale w Sao Paulo (1981), VII Biennale w Sydney (1988). Jego dzieła znajdują się w licznych kolekcjach muzealnych oraz galeriach i zbiorach prywatnych w Polsce i w świecie między innymi w Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowym w Poznaniu, Muzeum Narodowym w Warszawie, Muzeum Narodowym we Wrocławiu, Muzeum Górnośląskim w Bytomiu, Galerii BWA w Bielsku-Białej, Galerii Foksal w Warszawie, Galerii Zachęta w Warszawie, Arthur Sackler Collection w Nowym Jorku, Ucher Galerie w Kolonii, Galerii Altair w Torino. Wagę doświadczeń artystycznych Andrzeja Szewczyka podkreśla w Cieszynie stosunkowo niewielka ekspozycja stała prac artysty prezentowanych w Muzeum Śląska Cieszyńskiego. Jednak w cieszyńskiej społeczności nadal mieszkają i pracują dawni koledzy, uczniowie i towarzysze drogi artystycznej Szewczyka. Jest to znacząca grupa osób, która z jego nazwiskiem łączy wiele artystycznych wzruszeń i twórczych doświadczeń.

Krystyna Pasterczyk Cieszyn, kwiecień 2012